WYBRANE UWAGI DOTYCZĄCE WYBORÓW DO SEJMU I SENATU RP, zarządzonych na dzień 13 października 2019 roku, zgłoszone do Ruchu Kontroli Wyborów przez wyborców z Kraju i zagranicy
Z setek zgłoszeń nieprawidłowości i naruszeń Kodeksu Wyborczego, jakie dotarły do Sztabu Ruchu Kontroli Wyborów dnia 13.X.2019 r., tj. w dniu wyborów do Sejmu i Senatu RP, oraz uwag zgłoszonych do RKW przed wyborami i po ich przeprowadzeniu, wyłania się obraz wyborów po raz kolejny nienależycie przygotowanych i w wielu miejscach wadliwie przeprowadzonych. W działaniach części organów wyborczych i jednostek współpracujących wielokrotnie dały się zauważyć błędy te same lub podobne do tych, jakie pojawiły się przy poprzednich wyborach. Były to zaniedbania, zaniechania i przestępstwa wyborcze, wynikające bądź z nieznajomości i lekceważenia przepisów, bądź z celowych działań dezorganizujących lub/i uniemożliwiających przeprowadzenie uczciwych i transparentnych wyborów.
I. PRZED WYBORAMI zgłoszono następujące uchybienia, dotyczące organizacji wyborów.
1. Uwagi ogólne
a. Wyborcy – sympatycy nowych i mniejszych podmiotów politycznych – skarżyli się na to, że wyznaczenie wyborów na środek okresu wakacyjnego w większym stopniu ograniczyło możliwość zbierania podpisów wymaganych prawem do rejestracji komitetów i list wyborczych strukturom mniej zorganizowanym, niż ugrupowaniom od dawna funkcjonującym. Postulowano zatem wydłużenie czasu na zbieranie podpisów na listach poparcia, by wyrównać szanse dla ugrupowań i kandydatów o mniejszym stażu politycznym.
b. Przypadki nierównego traktowania przez Państwową Komisję Wyborczą mniejszych komitetów wyborczych, zgłaszających swoje listy poparcia. Listy te były ponoć sprawdzane bardziej drobiazgowo, niż listy większych komitetów. Potrzebna jest zatem niezależna zarówno od PKW, jak i od rejestrujących się podmiotów, kontrola procesu rejestracji komitetów wyborczych i list poparcia.
c. Po raz kolejny nie zadbano w wystarczającym stopniu o należyte przygotowanie dokumentów wyborczych, w tym zaktualizowanych rejestrów wyborczych, kart wyborczych (które wciąż nie są drukami ścisłego zarachowania) i pieczęci komisji wyborczych. Dokumenty wyborcze często nie były odpowiednio zabezpieczone (o ile w ogóle miało to miejsce), niejednokrotnie personel urzędów, w których były one przechowywane, nie miał wystarczającej świadomości wagi powierzonych sobie dokumentów.
d. Na terenie wielu okręgów wyborczych organy do tego powołane nie przeprowadziły wystarczających (w liczbie i stopniu zaawansowania) szkoleń dla przewodniczących i wiceprzewodniczących Obwodowych Komisji Wyborczych. Brakowało systemowych szkoleń dla członków komisji, nie zadbano też o zapoznanie członków komisji wyborczych z uregulowaniami wyborczymi w choćby podstawowym stopniu. Nie sprawdziła się praktyka ograniczania się do pobieżnego szkolenia przewodniczących i wiceprzewodniczących OKW oraz dostarczenia (i to nie wszędzie) członkom komisji wyborczych skróconego Kodeksu Wyborczego oraz Wytycznych Państwowej Komisji Wyborczej. Poziom znajomości prawa wyborczego wśród członków komisji wyborczych był w wielu miejscach tak niski, że często ograniczał się do całkiem wyrywkowej wiedzy na temat procedur wyborczych (i to niejednokrotnie tych sprzed kilkunastu czy kilkudziesięciu lat). Ruch Kontroli Wyborów, dysponując bardzo ograniczonymi środkami, stara się zapełnić tę lukę edukacyjną, ale nie ma on możliwości zastąpienia działań koniecznych ze strony organów Państwa. Stan niedoinformowania członków komisji wyborczych niejednokrotnie dezorganizuje pracę komisji, gdyż jej członkowie zamiast czas i uwagę poświęcić na zgodne z przepisami i sprawne przeprowadzanie wyborów poświęcać muszą na ustalanie właściwych procedur. Niejednokrotnie wybierane są niewłaściwe sposoby postępowania. Wydaje się celowe wprowadzenie systemu weryfikacji przygotowania członków komisji wyborczych do pełnienia funkcji w komisjach wyborczych.
